Vitamin B9, còn được biết đến với tên gọi axit folic (dạng tổng hợp) hoặc folate (dạng tự nhiên trong thực phẩm), là một trong những vitamin nhóm B thiết yếu, đóng vai trò quan trọng đối với nhiều hoạt động sống của cơ thể, đặc biệt trong quá trình phát triển tế bào và hình thành máu. Vitamin B9 tham gia tích cực vào quá trình chuyển hóa, tái tạo tế bào và hình thành DNA – vật chất di truyền của cơ thể.

Vai trò quan trọng của Vitamin B9 đối với sức khỏe

Hỗ trợ sự phát triển và phân chia tế bào

Theo Dược sĩ, giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM cho biết, Vitamin B9 đóng vai trò then chốt trong việc tạo mới và duy trì tế bào khỏe mạnh. Đặc biệt quan trọng trong:

Thời kỳ mang thai
Thời kỳ sơ sinh và trẻ nhỏ
Giai đoạn tăng trưởng nhanh của cơ thể

Tham gia vào quá trình hình thành DNA và RNA

Vitamin B9 giúp tổng hợp DNA và RNA, duy trì ổn định vật chất di truyền của tế bào, phòng ngừa đột biến gen.

Ngăn ngừa thiếu máu

Thiếu máu là tình trạng phổ biến khi cơ thể không sản xuất đủ hồng cầu khỏe mạnh để vận chuyển oxy đến các mô và cơ quan. Vitamin B9 (folate) đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và trưởng thành của hồng cầu tại tủy xương. Khi cơ thể thiếu hụt folate, quá trình sản xuất hồng cầu bị gián đoạn, dẫn đến tình trạng thiếu máu nguyên bào khổng lồ.

Đây là một dạng thiếu máu đặc trưng bởi sự xuất hiện của các hồng cầu có kích thước lớn bất thường nhưng lại kém chức năng. Biểu hiện lâm sàng thường gặp của thiếu máu do thiếu folate bao gồm:

Cơ thể mệt mỏi, suy nhược
Da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt
Khó thở, tim đập nhanh
Chóng mặt, hoa mắt
Giảm khả năng tập trung và trí nhớ

Việc bổ sung đủ vitamin B9 giúp ngăn ngừa và cải thiện hiệu quả tình trạng thiếu máu, đồng thời đảm bảo hoạt động cung cấp oxy cho các mô trong cơ thể được diễn ra bình thường.

Phòng chống dị tật ống thần kinh ở thai nhi

Ống thần kinh là cấu trúc phôi thai quan trọng, hình thành trong những tuần đầu tiên của thai kỳ, về sau phát triển thành não và tủy sống của thai nhi. Thiếu hụt vitamin B9 trong giai đoạn này có thể gây ra những dị tật ống thần kinh nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sự sống còn của thai nhi.

Một số dị tật ống thần kinh thường gặp do thiếu folate bao gồm:

Nứt đốt sống (spina bifida): Tủy sống không đóng hoàn toàn, gây tổn thương thần kinh, ảnh hưởng vận động hoặc thậm chí bại liệt.
Thai vô sọ (anencephaly): Não bộ không phát triển hoặc phát triển không hoàn chỉnh, thường dẫn đến tử vong ngay sau sinh.
Dị tật não – tủy sống khác: Gây ảnh hưởng đến chức năng vận động, thần kinh, trí tuệ của trẻ.

Chính vì vậy, phụ nữ dự định mang thai hoặc đang mang thai trong 3 tháng đầu được khuyến cáo bổ sung 400 – 600 mcg acid folic mỗi ngày nhằm giảm nguy cơ dị tật ống thần kinh lên đến 70%. Ngoài ra, việc duy trì bổ sung vitamin B9 đầy đủ còn giúp thai nhi phát triển toàn diện hệ thần kinh và não bộ.

Tham gia vào quá trình chuyển hóa dinh dưỡng

Giảng viên Trường Cao đẳng Dược Hà Nội cho hay, Vitamin B9 không chỉ tham gia vào quá trình tạo tế bào máu và phát triển thần kinh mà còn đóng vai trò quan trọng trong chuyển hóa dinh dưỡng, đặc biệt là chuyển hóa acid amin và tạo năng lượng cho cơ thể.

Cụ thể, folate tham gia vào quá trình chuyển hóa homocysteine – một acid amin được hình thành trong quá trình tiêu hóa protein. Khi nồng độ homocysteine trong máu tăng cao, nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ, và các vấn đề về mạch máu cũng gia tăng. Vitamin B9 giúp chuyển đổi homocysteine thành methionine – một acid amin có lợi cho cơ thể, từ đó làm giảm nồng độ homocysteine trong máu.

Ngoài ra, folate còn tham gia vào chu trình methyl hóa – một quá trình quan trọng giúp điều chỉnh hoạt động gen, giải độc cơ thể, sản xuất năng lượng và duy trì chức năng tế bào khỏe mạnh.

Việc đảm bảo đủ lượng vitamin B9 trong chế độ ăn uống không chỉ góp phần vào sức khỏe tổng thể mà còn đóng vai trò phòng ngừa nhiều bệnh lý nguy hiểm liên quan đến tim mạch, chuyển hóa và thần kinh.

2. Hậu quả của việc thiếu hụt Vitamin B9

Thiếu vitamin B9 có thể gây ra nhiều rối loạn sức khỏe, điển hình:

Biểu hiện	Giải thích
Thiếu máu nguyên bào khổng lồ	Mệt mỏi, suy nhược, nhịp tim nhanh, khó thở
Rối loạn tiêu hóa	Chán ăn, tiêu chảy, loét miệng, lưỡi sưng đau
Da nhợt nhạt, tóc rụng	Do thiếu máu và suy giảm trao đổi chất
Ảnh hưởng hệ thần kinh	Rối loạn cảm xúc, mất trí nhớ ngắn hạn
Dị tật thai nhi	Dị tật ống thần kinh, nguy cơ sảy thai, sinh non

3. Thực phẩm giàu Vitamin B9 nên bổ sung hàng ngày

Nhóm thực phẩm	Thực phẩm tiêu biểu
Rau lá xanh đậm	Rau bina, cải xoăn, rau dền, xà lách
Đậu, hạt	Đậu xanh, đậu nành, đậu Hà Lan, lạc, hạt hướng dương
Trái cây họ cam quýt	Cam, quýt, bưởi, chanh
Thực phẩm từ động vật	Gan bò, trứng gà, sữa
Ngũ cốc và bánh mì bổ sung folate	Các loại ngũ cốc nguyên cám hoặc thực phẩm có tăng cường vitamin B9

4. Đối tượng cần đặc biệt lưu ý bổ sung Vitamin B9

Phụ nữ chuẩn bị mang thai và đang mang thai
Trẻ nhỏ trong giai đoạn phát triển nhanh
Người thiếu máu
Người có chế độ ăn thiếu rau xanh
Người hay sử dụng rượu bia, thuốc lá
Người có bệnh lý về đường tiêu hóa hoặc kém hấp thu

5. Lưu ý khi bổ sung Vitamin B9

Nên bổ sung qua thực phẩm tự nhiên là tốt nhất.
Phụ nữ mang thai nên dùng thêm viên uống axit folic theo chỉ định của bác sĩ.
Không nên bổ sung quá liều kéo dài vì có thể che giấu tình trạng thiếu vitamin B12, gây tổn thương thần kinh.
Nhu cầu khuyến nghị Vitamin B9:
- Người lớn: 400 mcg/ngày
- Phụ nữ mang thai: 600 mcg/ngày
- Phụ nữ cho con bú: 500 mcg/ngày

6. Kết luận

Vitamin B9 là một dưỡng chất thiết yếu với nhiều vai trò quan trọng đối với sức khỏe con người, đặc biệt trong sự phát triển và tái tạo tế bào. Việc cung cấp đầy đủ Vitamin B9 thông qua chế độ ăn lành mạnh hoặc thực phẩm bổ sung sẽ giúp phòng ngừa nhiều bệnh lý nguy hiểm, đặc biệt là trong giai đoạn mang thai và phát triển của trẻ nhỏ.