Các phương thuốc đông y sử dụng bạch chỉ để điều trị bệnh

Bạch chỉ, một dược liệu có mùi thơm đặc trưng, vị cay, hơi ngọt và tính ấm, đã từ lâu được sử dụng trong Y học cổ truyền nhờ vào các tác dụng hoạt huyết, giảm đau, và hưng phấn thần kinh.

Công dụng của bạch chỉ

Bạch chỉ có tên khoa học là Angelica dahurica Benth. et Hook. và Angelica anomala Lallem, thuộc họ Hoa tán Apiaceae (Umbelliferae). Tên gọi phổ biến ở nước ta bao gồm bạch chỉ, bách chiểu, chỉ hương, cửu lý trúc căn, đỗ nhược, hòe hoàn, lan hòe, và nhiều tên khác. Bạch chỉ thường được sử dụng dưới dạng rễ cây phơi khô hoặc sấy khô.

Thầy thuốc Y học cổ truyền công tác tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn chia sẻ, bạch chỉ có vị cay và tính ôn, thuộc vào 3 kinh Phế, Vị, và Đại trường. Dược liệu này có các tác dụng chống khuẩn, giảm đau, làm tan hàn (trừ lạnh), tiêu mủ, trừ phong, giải độc, làm giảm đau nhức, hoạt huyết và tạo thấp.

Do đó, bạch chỉ thường được sử dụng để chữa giảm đau, đau đầu, cảm mạo, hoa mắt, đau chân răng, đau mắt, các vấn đề hậu sản, và xích bạch đới (khí hư đới hạ xuống), cũng như trong việc điều trị các trường hợp tiêu mủ, chảy máu cam. Ngoài ra, bạch chỉ còn được sử dụng làm thuốc cầm máu và trong trường hợp đại tiện ra máu.

Một số bài thuốc sử dụng bạch chỉ

Dưới đây là một số bài thuốc đông y sử dụng bạch chỉ để chữa trị một số bệnh thường gặp:

Trị đau đầu và cảm mạo:

Bạch chỉ 12g, xuyên khung 4g, phòng phong 12g, khương hoạt 8g, hoàng cầm 8g, sài hồ 8g, kinh giới 8g, cam thảo 4g.
Cách dùng: Sắc uống cho đến khi ra mồ hôi. Uống trong 1 ngày, chia thành 2-3 lần. Uống khi thuốc còn ấm.

Trị đau đầu và đau nửa đầu do phong hàn:

Dùng bài ‘Xuyên khung trà điều tán’ bao gồm bạch chỉ 4g, xuyên khung 8g, kinh giới 8g, bạc hà 16g, khương hoạt 4g, tế tân 2g, phòng phong 3g.
Cách dùng: Bào chế thành bột. Uống 24g mỗi ngày, sau bữa ăn 1-2 giờ.

Trị cảm mạo phong hàn:

Bạch chỉ, địa liền, cát căn lượng bằng nhau từ 10 – 12g.
Cách dùng: Sắc uống hoặc dùng dạng bột, uống trong 1 ngày, chia thành 2-3 lần. Uống khi thuốc còn ấm. Dùng cho đến khi các triệu chứng giảm.

Trị nóng sốt ở trẻ em:

Sắc nước bạch chỉ để tắm cho trẻ ở trong môi trường kín gió.

Chữa chứng hôi miệng:

Bạch chỉ 30g, xuyên khung 30g.
Cách dùng: Hai vị này được bào chế thành bột và dùng thành viên nhỏ, tương tự như viên kẹo. Mỗi ngày, ngậm chừng 2-3 viên.

Lưu ý khi sử dụng bạch chỉ

Cần lưu ý rằng có một số trường hợp không nên sử dụng bạch chỉ:

Người có tiền sử dị ứng với các thành phần của bạch chỉ.
Người có tình trạng âm hư hỏa vượng hoặc huyết nhiệt.
Không nên dùng cho những người đang gặp dị ứng ngứa.
Trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, và phụ nữ có thai hoặc cho con bú nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng bạch chỉ.

Theo bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y học cổ truyền lưu ý các bài thuốc trên chỉ mang tính tham khảo, và việc sử dụng bạch chỉ nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn và chỉ định của các chuyên gia trong lĩnh vực Y học cổ truyền.