Sâm đất là một loại dược liệu quý, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về giá trị thực sự của loại thảo dược này. Hãy cùng khám phá những công dụng và thông tin hữu ích về Sâm đất qua bài viết dưới đây.
Giới thiệu chung về Sâm đất
Theo Dược sĩ CKI Nguyễn Quốc Trung, giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM cho biết, Sâm đất, có tên khoa học Boerhaavia diffusa L., thuộc họ Hoa phấn (Nyctaginaceae). Cây còn được gọi bằng nhiều tên khác như sâm nam, sâm rừng, hay sâm quy bấu.
Mô tả
Sâm đất là cây thảo sống lâu năm. Rễ cây mập, hình thoi. Thân cây phân nhánh nhiều, mọc tỏa sát mặt đất, màu đỏ nhạt và có ít lông. Lá mọc đối, hình trái xoan hoặc hình trứng (dài 2 – 4 cm, rộng 1,5 – 3 cm), gốc lá hình tim, đầu tù. Mặt trên của lá nhẵn, mặt dưới có nhiều lông màu trắng bạc, mép lá hơi uốn lượn, cuống lá dài 0,5 – 3 cm.
Hoa mọc thành cụm ở kẽ lá và đầu ngọn thành chùy, lá bắc nhỏ hình tam giác. Hoa có màu đỏ tía và đài hình chuông. Quả hình trụ, đầu quả hơi phồng. Mùa hoa quả thường rơi vào tháng 4 – 6.
Phân bố và sinh thái
Chi Boerhaavia L. có khoảng 20 loài, phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới châu Á, một số loài xuất hiện ở châu Phi và châu Mỹ. Tại Việt Nam, có 3 loài sâm đất phân bố rải rác từ Hải Phòng đến Đồng Nai, đặc biệt phổ biến ở các đảo lớn như Cát Bà, Lý Sơn, Phú Quốc. Cây cũng xuất hiện tại các nước nhiệt đới Đông Nam Á.
Sâm đất ưa sáng, chịu hạn tốt, thường mọc ở bãi cát, ruộng hoa màu, ven đường vùng ven biển. Tại Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, cây còn mọc ở các bãi sông, bãi hoang quanh làng. Sâm đất sinh trưởng nhanh từ tháng 4 – 5, ra hoa kết quả vào mùa hè.
Bộ phận dùng
Sâm đất thường sử dụng rễ và lá để làm dược liệu.
Thành phần hóa học
Rễ sâm đất chứa các hoạt chất như tannin, flavonoid, alkaloid (punarnavine), glycoside, steroid, terpenoids, phenolic và rotenoids (boeravinones AO).
Giá trị dinh dưỡng
Trong 100 gam sâm đất có:
- 16,1 mcg chất béo
- 0,012 mg sắt
- 226 mg protein
- 162 mg natri
- 142 mg canxi
- 44,8 mg vitamin C
Lợi ích của Sâm đất
Hỗ trợ các bệnh về hô hấp
Sâm đất hoạt động như thuốc long đờm, giúp giảm tắc nghẽn hô hấp. Thảo dược này hỗ trợ giảm nhẹ các triệu chứng của hen suyễn và hen phế quản nhờ khả năng giãn đường thở, hạn chế co thắt.
Bảo vệ gan
Sâm đất giúp điều trị các rối loạn gan như vàng da, hỗ trợ bảo vệ gan khỏi chất độc và hóa chất, đồng thời giúp gan phục hồi và thanh lọc. Nó còn có tác dụng ngăn ngừa viêm gan, thiếu máu thiếu sắt, cổ trướng, biếng ăn và kém hấp thu.
Giảm triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu
Sâm đất có đặc tính lợi tiểu, kháng khuẩn, chống viêm và co thắt, hỗ trợ điều trị nhiễm trùng tiểu. Dược liệu này có thể ngăn ngừa nhiễm trùng tiết niệu tái phát, kể cả ở phụ nữ mang thai. Tuy nhiên, phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Kiểm soát bệnh tiểu đường
Lá sâm đất giúp giảm lượng đường trong máu và tăng mức insulin huyết tương, hỗ trợ kiểm soát bệnh đái tháo đường. Cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Hỗ trợ điều trị liệt dương
Hạt sâm đất giúp cải thiện sức khỏe sinh sản nam giới, tăng ham muốn tình dục, số lượng và chất lượng tinh dịch, hỗ trợ điều trị rối loạn cương dương.
Kiểm soát bệnh thiếu máu
Sâm đất kích thích hình thành hồng cầu và hỗ trợ các triệu chứng thiếu máu như chán ăn và suy nhược nhờ hàm lượng sắt dồi dào.
Ngăn ngừa bệnh ngoài da
Sâm đất có đặc tính kháng khuẩn, kháng nấm, hỗ trợ điều trị các bệnh nhiễm trùng da và tiêu diệt vi khuẩn gây kích ứng. Dược liệu này cũng chống lại Microsporum gypseum – loại nấm gây mẩn đỏ, nứt nẻ, phồng rộp.
Lưu ý khi sử dụng Sâm đất
Giảng viên Trường Cao đẳng Dược Hà Nội cho hay, Khi sử dụng Sâm đất, cần lưu ý:
- Có thể làm tăng huyết áp và ảnh hưởng đến hoạt động của tim.
- Uống khi bụng đói hoặc không uống chung với nước có thể gây nóng rát cổ họng.
- Người dị ứng với ethanol có thể phản ứng nghiêm trọng.
- Phụ nữ mang thai có thể gặp co thắt tử cung.
- Có thể gây buồn ngủ.
- Không dùng cho trẻ em dưới 12 tuổi.
- Không uống sâm đất chung với rượu.
