Thầy thuốc chia sẻ về vị thuốc đông y xích thược

Xích thược vị chua đắng, tính hơi hàn, quy vào kinh Can, Tỳ giúp giảm đau, kháng viêm, cầm máu. Thầy thuốc sẽ chia sẻ đến bạn những thông tin về vị thuốc đông y xích thược qua bài viết sau

Mô tả về cây xích thược

Đặc điểm thực vật: Xích thược là một loại thực vật sống lâu năm, thân thảo, có chiều cao trung bình dao động từ 50 – 80 cm. Hoa xích thược chỉ mọc đơn độc 1 bông, không tạo chùm. Hoa to, có khoảng 8 cánh, ngửi mùi tương tự như hoa hồng. Khi chưa nở hoa thường có màu hồng thịt, sau chuyển dần sang sắc trắng tinh. Bên trong chứa bao phấn màu da cam. Quả xích thược chứa 3 – 5 lá noãn

Đặc điểm của dược liệu: Dược liệu được sử dụng chính là rễ xích thược. Nó có hình trụ, hơi cong, chiều dài khoảng 5 – 40cm, kích thước đường kính dao động từ 0,5 – 3 cm. Bên ngoài vỏ rễ có màu nâu, hơi nhăn và có các rãnh dọc và rễ con. Chất rễ cứng, giòn, dùng tay có thể bẻ gãy rất dễ dàng. Bên trong rễ có thể có màu trắng phấn hoặc hồng nhạt. Mặt cắt có vân xuyên tâm, vỏ hẹp, một số rễ còn có khe nứt. Rễ xích thược có hương thơm nhẹ, vị hơi đắng xen lẫn vị chua và chát.

Phân bố: Xích thược được trồng chủ yếu ở Trung Quốc, Nhật Bản. Cây ưa sống ở những vùng núi cao có khí hậu mát mẻ và thường phát triển dưới những tán cây to hoặc các bụi cây. Ở nước ta cây mọc hoang ở nhiều tỉnh thành ở miền Bắc như Hà Nội, Cao Bằng, Bắc Cạn, Lạng Sơn. Ngày nay, cây được trồng với số lượng nhiều để thu rễ làm dược liệu. Một số nhà dân còn đem về trồng làm cảnh.

Bộ phận dùng: Các rễ có kích thước to, dài, chắc, nhiều bột

Thu hái – Sơ chế: Theo thầy thuốc y học cổ truyền cho biết thông thường, những cây xích thược được 4 năm tuổi mới được thu hoạch. Vào tháng 6 – 10 hàng năm, rễ cây được đào lên, cắt bỏ rễ con, gọt vỏ và rửa sạch.

Bào chế xích thược: Tùy theo kinh nghiệm của các vùng miền mà có nhiều cách bào chế xích thược khác nhau. Bao gồm:

Đồ rễ cho chín. Trong lúc đồ chỉnh sửa cho thẳng. Sau đó đem phơi hoặc sấy khô
Đồ rễ đến khi chín rồi đem phơi. Sau khi phơi được 1 – 2 ngày đem tẩm nước cho mềm ra để dễ dàng lăn tròn. Cuối cùng tiếp tục đem phơi ngoài nắng vừa cho đến khi dược liệu khô hoàn toàn.
Ủ mềm rồi thái thành những lát mỏng. Có thể để vậy dùng sống hay sao tẩm với rượu hoặc giấm.
Rửa sạch rễ xích thược, ủ cho thật mềm rồi bào mỏng. Dùng tươi hoặc đem phơi/sấy khô.
Ủ mềm, thái hoặc bào mỏng, phơi khô. Sau đó tẩm chung với rượu hoặc giấm trong 2 giờ rồi đem sao.

Bảo quản dược liệu: Để trong hộp đậy kín nắp lại, bảo quản ở nhiệt độ phòng. Tránh để nước dính vào gây ẩm mốc.

Vị thuốc đông y xích thược

Tính vị: Vị chua đắng. Tính hơi hàn

Quy kinh: Theo y học cổ truyền, xích thược có khả năng quy vào kinh Tỳ và phần huyết của kinh Can.

Tác dụng dược lý: Theo nghiên cứu khoa học xích thược có những tác dụng sau:

Chống co thắt cơ trơn, giảm đau: Khi được thử nghiệm trên súc vật, chiết xuất từ xích thược giúp ức chế, làm giảm hoạt động co thắt cơ trơn tại các bộ phận như ruột, tử cung hay dạ dày.
Kháng khuẩn, chống virus, nấm: Xích thược thể hiện tính kháng khuẩn, kháng virus tốt đối với các tác nhân gây bệnh như virus cúm, herpes, trực khuẩn lỵ, ho gà, tụ cầu, phế cầu…
Kích thích lưu thông tuần hoàn máu, giảm áp lực cho tĩnh mạch cửa, ngăn ngừa thiếu máu cơ tim bằng cách làm tăng khả năng co giãn của động mạch vành.
Kháng viêm, hạ sốt: Tác dụng này có được là nhờ hoạt chất Paeniflorin trong xích thược

Xích thược theo Đông y

Thầy thuốc y học cổ truyền Sài Gòn cho biết xích thược có tác dụng thanh nhiệt, giảm đau, chống ứ, kích thích lưu thông khí huyết, điều kinh. Khi dùng tươi có tác dụng hành huyết, tán tà. Xích thược sao tẩm rượu giúp cầm máu, chống thổ huyết, chữa chảy máu cam. Xích thược sao tẩm với giấm có tác dụng trị đau bụng, bế kinh.

Ngoài ra, xích thược còn được dùng đơn độc hoặc phối hợp với các vị thuốc khác chủ trị các chứng:

Đau nhức xương khớp
Đau thắt ngực do bệnh mạch vành
Loét dạ dày
Nhọt sưng ở vú
Chấn thương tụ máu
Đau mắt đỏ có kéo màng
Mắt đỏ do nóng gan…

Liều dùng: Thông thường là 6 – 12g/ngày. Liều này có thể được thầy thuốc tăng giảm để phù hợp với thể trạng và mức độ bệnh của từng đối tượng sử dụng.

Cách dùng: Làm thuốc sắc dạng tươi hoặc khô, tán bột làm hoàn hoặc chế thành cao bôi ngoài da

Kiêng kị khi dùng xích thược

Trang dược học Việt Nam cho biết chống chỉ định xích thược cho các trường hợp sau: Bệnh nhân bị cảm hàn gây đau bụng đi ngoài, người bị huyết hư, đối tượng dị ứng với xích thược

Thận trọng: Xích thược kị lê lô. Vì vậy tránh phối hợp các dược liệu này chung với nhau. Phụ nữ có thai, người cao tuổi, bệnh nhân đang sử dụng các thuốc điều trị khác nên thận trọng tham khảo ý kiến thầy thuốc, bác sĩ, dược sĩ trước khi dùng.